ماهیت خواندن

 هنگام خواندن ، دو عمل هم زمان در ذهن انجام می گیرد یکی رمز گشایی از نشانه های نوشتاری و دیگری درک معنای متن خوانده شده ، مرحله ی درک معنا نیز یکی صرفا با هدف ادراک متن و دیگری می تواند گذشته از ادراک با هدف تولید، بازآفرینی و خلاقیت متن نیز انجام گیرد.

خواننده ای که در رمزگشایی مشکل داشته باشد دریافت او نیز تحت تاثیر قرار می گیرد ، بنابر این انگیزه ای برای مطالعه پیدا نمی کند . در نتیجه نیازهای مادی و معنوی خود را از راه های دیگری غیر از مطالعه تامین می کند ، لذا انگیزه ی مطالعه در جامعه کاهش می یابد .بنابراین لازم است برای تمام مراحل مختلف خواندن یعنی ; ( رمز گشایی ، درک معنی در دو حوزه ی ادراک و تولید ) روش تدریس هایی متناسب با نیاز دانش آموز و دانشجوی کنونی پیش بینی شود تا هم وضعیت درس زبان و ادبیات فارسی بهبود پیدا کند و هم مشکل مطالعه ی عمومی تا اندازه ای مرتفع گردد . معمولا هر شخصی خواندن را با مهارت رمز گشایی آغاز می کند ، بنابراین انتخاب روش تدریس مناسب این مرحله از اهمیت خاصی برخوردار است .

  در کشور ما برای مرحلــه ی رمز گشـــایی سه روش تدریس متداول بوده اسـت : 1- روش جزء به کل 2- روش کل به جزء 3- روش ترکیبی .

  در چند دهه ی اخیر برای آموزش مرحله ی رمز گشایی از روش ترکیبی استفاده شده است . ولی با تالیف کتب بخوانیم و بنویسیم دوره ی ابتدایی تغییری در روش تدریس این مرحله انجام گرفتــه اســت . در کتب قبلی خواندن و نوشتن دوره ی ابتدایی هم زمان و با روش ترکیبی آموزش داده می شد ولی در روش کتــب جدیــد مهـــارت خواندن با استفاده از روش کلی و مهارت نوشتن با فاصله ای کوتاه از خواندن با روش تحلیلی که در نهایت همان روش ترکیبی است آموزش داده می شود .

 در روش قبلی خواندن به صورت حرف به حرف آموزش داده می شد ولی در روش فعلی به منظور گسترش دامنه ی دید و ایجاد سرعت کافی در خواندن با استفاده از مرحله ی مجسم و نیمه مجسم ، تشویق به کلمه خوانی و یا عبارت خوانی می شود .

  استفاده از این روش تدریس ، فراگیر را برای مرحله ی بعدی خواندن ، بهتر آماده می ســازد . دانش آموز در مرحله ی رمز گشایی « یاد می گیرد که بخواند » و در مرحله ی درک معنا « می خواند که یاد بگیرد » لذا چنانچه در انتخاب ، توجیه یا اجرای روش تدریس این مرحله دقت و حساسیت خاص انجام نگیرد ، بخش زیادی از انرژی دانش آموز که باید در مرحله ی درک و دریافت مطالب خواندنی به کار گرفته شـود ، صرف مرحله ی رمز گشایی می شود . در مرحله ی درک ، چنانچه هنوز دانش آموز به جای عبارت خوانی ، حرف به حرف یا کلمه به کلمه بخواند و یا به جای صامت خوانی ، مطالب را خطابه خوانی کند دریافت او تقلیل پیدا می کند ، در نتیجه انگیزه ی مطالعه در او کاهش می یابد .

 چنانچه مرحله ی رمز گشایی خواندن به درستی انجام گیرد ، نوبت به انتخاب روش های تدریس مناسب مرحله ی درک معنا می رسد . حال باید دید نظریه های جدید یادگیری برای این مرحله چه روش هایی پیشنهـــاد می کند . در روان شناسی یادگیری جدید که از رویکرد خبرپردازی یا پردازش اطلاعات سرچشمه می گیرد این گونه استدلال می شود که عامل مهم در مرحله ی درک معنا چگونگی پردازش اطلاعات در ذهن خواننده است . بنابراین چنانچه معلمان ادبیات فارسی با این گونه نظریه ها بیشتر آشنا شوند می توانند در راستای اقدام پژوهی شغلی روش های تدریس مناسبی خلق نمایند . اکنون به مدل خواندن و روش های تدریس زبان و ادبیات فارسی برگرفته از رویکرد خبرپردازی یا پردازش اطلاعات اشاره می کنیم :

مدل خواندن با توجه به رویکرد پردازش اطلاعات

            از بین مدل های خواندن مبتنی بر رویکرد پردازش اطلاعات « مدل تعاملی خواندن » روش مناسبی جهت مطالعه به طور عام و تدریس درس زبان ادبیات فارسی به طور خاص محسوب می شود . در این روش خواننده هنگام خواندن متن به صورت منفعل عمل نمی کند بلکه فهم و درک او از متن ، حاصل تعامل فعال ذهن ( شامل اطلاعات و تجربیات قبلی مقاصد او از خواندن و ... ) با عناصر نوشتاری است .