iضرورت طراحی برنامه درسی نوین برای آموزش زبان فارسی به غیر ایرانیان

هرانسانی در دیدن اشیا شیوه ی خاص خود یا جهان بینی خاص خود را دارد. جهان بینی انسان آمیزه ای از ارزش ها، نگرش ها و ادراکات اوست که در سامان بخشیدن به آنچه در پیرامونش اتفاق می افتد، او را یاری می کند. (میلر، 1389 ) طراحی هر گونه برنامه درسی باید مبتنی بر رویکرد ها و روش هایی باشد زیرا تمام فعالیت های لازم برای آموزش و به تبع آن برای طراحی برنامه ی درسی منعکس کننده جهان بینی فرد است. این جهان بینی نسبت به برنامه درسی بیان گر موضع گیری اساسی انسان درباره فرآیند یاددهی ـ یادگیری، اهداف، نقش یادگیرنده، نقش محیط آموزشی، نقش یاددهنده و . . . است. تعیین رویکردها و روش های طراحی یک برنامه درسی از جمله مراحل حساس و ضروری برنامه ریزی درسی است که شالوده آن را بنیادهای فلسفی، ارزشی، فرهنگی، اقتصادی، دینی، اجتماعی تشکیل می دهند. روشن شدن رویکردها و شیوه های طراحی برنامه درسی باعث انتظام در عناصر و مؤلفه های برنامه ی درسی می شود.یکی از برنامه های درسی مهم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برنامه درسی آموزش زبان فارسی به غیر ایرانیان است که همواره نقش بسیار تعیین کننده ای در توسعه و تقویت زبان فارسی، ترویج فرهنگ ایرانی و باورهای دینی، توفیق غیر ایرانیان در کسب مهارت های ارتباطی و توانایی استفاده از متون فارسی در آشنایی با دین اسلام و ایران اسلامی داشته و دارد. اگر قرار است نهادی به نام شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا مرکز گسترش زبان و ادبیات فارسی در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، به این امر مهم یعنی آموزش زبان فارسی به غیر ایرانیان اقدام نماید؛ ضرورت دارد صاحب نظران، برنامه ریزان، روان شناسان و متخصصان آموزش زبان فارسی قبل از هرگونه اقدام ، به تعیین رویکردها و روش های طراحی برنامه درسی آموزش زبان فارسی و تعیین مبانی فلسفی، روان شناختی، زبان شناختی و آموزشی مبادرت ورزند تا مسیر برنامه ریزی درسی از طراحی تا اجرا و ارزشیابی برای یاددهندگان زبان فارسی و یادگیرندگان غیرایرانی آن روشن باشد.با وجود همه تلاش های خالصانه استادان و پژوهشگران حوزه زبان و ادب فارسی، بررسی وضعیت موجود نشان می دهد که اصول علمی برنامه ریزی درسی، طراحی برنامه درسی و تولید مواد آموزشی در اکثر برنامه های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان رعایت نشده است. در هر نوع آموزش، از جمله آموزش زبان دوم، طراحی برنامه درسی و تولید مواد آموزشی فعالیت عمده ای است که در مقایسه با تدریس به هیچ وجه از اهمیت کمتری برخوردار نیست. طبیعی است اگر مرحله برنامه ریزی دست کم گرفته شود یا به آن اهمیت کافی داده نشود، فعالیت های آموزشی و تلاش های استاد و زبان آموز از درجه مطلوبیت بالایی برخوردار نخواهد شد. خلاصه این که آموزش باید طراحی و در قالب یک برنامه درسی تدوین شود نه این که برحسب اتفاقروی دهد. طراحی برنامه درسی زبان فارسی حداقل دو فایده دارد: 1-کیفیت آموزش زبان فارسی را بالا می برد. زیرا یک برنامه مدون برای استاد و زبان آموزان به منزله نقشه ای است که فعالیت های یاددهی – یادگیری فارسی را سامان می بخشد. 2-در مواقعی که یک دوره آموزشی توسط بیش از یک استاد تدریس می شود، هماهنگی و انسجم اجرای برنامه طراحی شده را تضمین می کند.

      دراین مقاله، ضمن بررسی وضعیت فعلی برنامه درسی آموزش زبان فارسی به غیر ایرانیان؛ رویکردها و روش های طراحی این برنامه درسی تبیین می شود ؛ راهبردها ی عملی برنامه ریزی درسی آموزش زبان فارسی و در نهایت الگویی برای طراحی نوین برنامه آموزش زبان فارسی ارائه می گردد تا با عنایت به دستاورد های علمی، مورد استفاده مسئولان و دست اندرکاران قرار گیرد.(قاسم پور، چکیده مقاله ارائه شده در همایش بین المللی گسترش زبان وادبیات فارسی،90 )