ساختار کتاب‌های فارسی دوره‌ی راهنمایی

در دوره‌ی راهنمایی ،کتاب فارسی با توجه به ساختار رشته و ماده‌ی درسی و بر اساس ادامه‌ی منطقی برنامه‌ی درسی دوره‌ی ابتدایی سا‌زماندهی و تدوین خواهد شد. این کتاب علاوه بر مهارت خواندن، مهارت‌های شنیدن، سخن گفتن، تفکّر، نقد و تحلیل را نیزمی پروراند. کتاب فارسی راهنمای با رعایت رویکردها، اصول واهداف برنامه در 8 فصل با موضوع های زیریا موضوع های مناسب دیگر سازماندهی وتدوین شده است: 1- اسلام وانقلاب اسلامی 2- علم وفرهنگ    3-  زیبایی آفرینش     4- شکفتن     6- نام ها و یادها   7- سرزمین من    8- ادبیات جهان               

توضیح:    الف- هر کتاب باستایش آغاز و به نیایش ختم می‌شود.     ب-  پس از هر فصل ، یک شعر و حکایت مناسب و هماهنگ با محتوای فصل آورده می‌شود.     پ-  در هر فصل 2 یا 3 درس آورده می‌شود. توزیع مطالب بر اساس اهمیت فصل‌ها می‌باشد.     ت- تعداد درس‌ها21 درس خواهد بود.     ث- متون نظم و نثر به طور متعادل و مناسب توزیع خواهد شد.     ج- در پیشانی هر فصل ، جمله ای زیبا که بیانگر محتوای فصل باشد ، خواهد آمد .     چ-به منظور کاهش حجم ، روان خوانی ها پس از هر دو فصل خواهد آمد .    ح-  2 درس آزاد و تعدادی تمرین تکمیل کردنی ، پیش بینی خواهد شد .

  ساختار پیشنهادی هر درس

- متن درس    -  تصاویر   - فعالیت: خود ارزیابی ، دانش های زبانی و ادبی ، کارگروهی

-  نوشتن : شامل تمرین های املایی ، نگارشی ، انشایی و تحلیل محتوایی

توضیح:

   1-متن درس

·         هر درس از 5 صفحه بیش‌تر نباشد. (بین 5-3)

·         درس‌ها به دو روش مستقیم و غیر مستقیم ارائه شود.

 الف- مستقیم: ارائه‌ی اطلاعات از سوی دانای کل.   ب- غیر مستقیم: به کمک قالب‌هایی چون: داستان، خاطره، حسب حال و . . .

2- تصاویر

از تصاویر زیبا، جذّاب، پرکشش با رنگ آمیزی زنده – همخوان با درون مایه ی درس – در جهت  تقویّت فهم و درک محتوا استفاده شود.

3- فعالیت :

 الف )خودارزیابی: پرسش‌هایی از متن درس در سه سطح « همگرا ، بینابین ، واگرا » طرح خواهد شد.

 ب)دانش زبانی و ادبی : در این بخش ، واژه سازی ،  نکات املایی ، دستوری ، نگارشی وموضوع های  ادبی  برآمده از دل درس ، آموزش داده می شود .

نکته ی اول : دانش زبانی و دستوری است.نکته ی دوم : آرایه ها و اصطلاحات ادبی به کار رفته در درس را آموزش می دهد.

پ) کار گروهی :  - مهارت‌های شفاهی   - مهارت‌های زبانی مبتنی بر دانش های زبانی و ادبی -نقد و تحلیل

  - فعالیت ویژه ( قصه‌گویی، کتاب خوانی ، شعر خوانی، نمایش، نقّالی، قصه سازی)

ت‌)     نوشتن :

در این بخش مهارت های نوشتاری زبان فارسی به شیوه های مختلف از قبیل املا ، نگارش ، انشا و... تمرین و تقویت می‌شود. در هر درس مجموعه ای از فعالیت های نوشتاری ، مبتنی بر آموزش های درس ،در نظر گرفته خواهد شد. (راهنمای برنامه فارسی راهنمایی،1389)

اهداف برنامه­ی درسی زبان و ادبیّات فارسی راهنمایی 

 اهداف حیطه‌ی شناختی :

 الف-تقویت شناخت زبان فارسی 

  1- آشنایی بیشتر با زبان معیار فارسی    2- آشنایی با اصول و مبانی فرهنگی - تربیتی اسلام و ایران

3- آشنایی بیشتر با دانش­های زبانی       4- آشنایی با کارکردهای نقش های زبان

5- آشنایی با روش­های تحقیق ، مطالعه و کتابخوانی در حوزه زبان و ادبیات 

 ب- شناخت ادبیات فارسی

1-آشنایی با نمونه‌های عالی نظم و نثر فارسی 2-آشنایی با جلوه های زیبایی شناختی در ادبیات(نظم و نثر)         3- آشنایی بیشتر و گسترده‌تر با چهره‌های بزرگ ادبی و فرهنگی (ایران و جهان)     4-آشنایی با مفاهیم فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی و اخلاقی قرآن کریم از طریق متون ادبی

 اهداف حیطه‌ی عاطفی :

1-تقویت علاقه و نگرش نسبت به کاربرد مهارت های زبانی   2-تقویت علاقه و نگرش مثبت نسبت به زبان و ادبیات ایران و جهان    3- تقویت علاقه و نگرش مثبت نسبت به بیان احساسات و عواطف در قالب گفته‌ها، نوشته‌ها و سروده‌ها     4-تقویت علاقه و نگرش مثبت نسبت به مطالعه‌ی نوشته‌های مناسب 5-تقویت روحیه‌ی زیباشناختی و تلطیف عواطف و احساسات 6-پرورش­علاقه وتوجه ویژه نسبت به موضوعات ومفاهیم تاریخ،فرهنگ وتمدّن اسلام و انقلاب اسلامی ایران   7-تقویّت علاقه به فهم و درک آموزه های دینی و قرآنی

اهداف حیطه‌ی مهارتی :

 الف-پرورش مهارت گوش دادن 

1-  دقت و تمرکز در سخن گوینده    2-تقویت مهارت‌های خوب شنیدن و درک گفته‌های دیگران

  3-توسعه و تعمیم زبان فارسی معیار (در سه حوزه‌ی واژگان، دستور و معنا)    4-دریافت پیام در گونه‌های مختلف زبانی    5-دقت در لحن و تکیه های سخن دیگران    6-تقویت توانایی تحمل سخن دیگران   7-پردازش و نقد شنیده ‌ها

 ب-پرورش مهارت سخن گفتن

  1- سخن گفتن مؤثر، مناسب، روان در برابر جمع    2- تقویت توانایی‌های گفتاری به منظور غلبه بر کم‌رویی و کسب موفقیت‌های اجتماعی   3- اصلاح گفتار با توجه به کاربرد زبان فارسی معیار (به ویژه در مناطق دو زبانه)      4- تقویت توانایی بیان صحیح احساسات، آرزوها، اندیشه‌ها، مشاهدات، شنیدها و خوانده‌ها     5- شرکت فعال در بحث و گفت وگو‌ها    6- تقویت روحیه‌ی پرسشگری و پاسخگویی خلاق به پرسش‌ها     7- به کارگیری مناسب گونه‌های زبان

   پ -پرورش مهارت خواندن

1- توانایی خواندن نثر و شعر با لحن و آهنگ مناسب    2- تقویت مهارت در درست‌خوانی و روان‌خوانی گونه‌های مختلف متون زبانی و ادبی   3- بهره‌گیری از رویکرد کلی‌نگر در خواندن

4- توانایی به کارگیری کارافزارهای مناسب در خواندن   5- توانایی دریافت پیام محوری متن

6- توسعه‌ی توانایی در سرعت بخشی هنگام خواندن   7- تقویت توانایی خواندن نقاد ، مطالعه و کتابخوانی

  ت-پرورش مهارت نوشتن

 1- تقویت توانایی درست، خوانا و زیبا نویسی     2 - کسب مهارت نوشتن خلاق

 3- توانایی بیان باورها، احساسات و خواسته‌ها در قالب نوشته‌های گوناگون (نامه، گزارش و ...)

 4– توانایی نوشتن به گونه‌های زبان معیار   5– توانایی نوشتن انواع نوشته‌ها

      6- بهره‌گیری از امکانات زبانی و ادبی برای تأثیرگذاری بیشتر (مثل شعر)

ث-پرورش مهارت‌های تحلیل و تفکر

     1- توانایی اظهارنظر درباره‌ی عناصر تشکیل دهنده متن   2- توانایی اظهارنظر درباره‌ی کاربرد واژگان یک نوشته    3- اظهارنظر درباره‌ی زیبایی‌های سخن، نثر و شعر    4 - اظهارنظر درباره‌ی پیام‌های یک متن     5- توانایی استفاده‌ی مناسب از قوای تخیل در به کارگیری مهارت‌های زبانی    6- توانایی خلاقیت و داشتن روحیه‌ی کاوش و جست‌و‌جو‌گری    7- توانایی فرضیه سازی، استدلال و نتیجه‌گیری در مورد موضوعات و سرفصل‏های فارسی دوره‏ی راهنمایی.(راهنمای برنامه درسی فارسی راهنمایی ،1389) 

اصول برنامه‌ی درسی زبان و ادبیّات فارسی دوره‌ی راهنمایی

       1- در برنامه‌ی فارسی دوره‌ی راهنمایی اصل بر جنبه‌های عملی زبانی و ادبی باشد.

2- برنامه باید بتواند توانایی اندیشیدن در نوجوان را تقویت کند.

     3- از جدیدترین دستاوردها و پژوهش‌های حوزه‌ی زبان و ادبیّات نوجوان در تدوین برنامه استفاده شود:

     4- سیر برنامه‌ریزی زبان و ادبیّات فارسی از ساده به تکامل یافته ، باشد.

     5- سیر توجّه برنامه از زبان طبیعی به زبان معیار باشد.

     6- به تمامی گونه‌‌های زبان فارسی توجّه مناسب و متناسب شود.

     7- زبان انتخابی ساده و صمیمی و متناسب با ذهن و زبان دانش‌آموزان باشد.

     8- به گسترش حوزه‌های زبان فارسی (آواشناسی، معناشناسی و دستور) توجّه کافی شود.

     9- برنامه بر اساس آخرین یافته‌ها و نظریّه‌های حوزه‌ی زبان‌شناسی و ادبیّات باشد.

    10- به انواع خط‌های خوانداری و نوشتاری توجّه کافی شود.

    11- رسم‌الخط بر اساس آخرین مصوّبات شیوه‌ نامه‌ی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی باشد.

    12- برنامه باید زمینه‌ساز تقویت مهارت‌های زندگی درنوجوانان باشد.

    13- برنامه باید زمینه‌ساز تقویت روحیّه­ی مطالعه و کتاب‌خوانی باشد.

    14- آموزش نکات زبانی، اخلاقی، ارزشی و شناختی به شکل غیرمستقیم باشد.

    15- برنامه باید زمینه‌ساز تقویت و پرورش خلّاقیّت و ذوق هنری و ادبی نوجوان باشد.

    16- برنامه باید زمینه‌ساز رفتارهای اخلاقی، اجتماعی و تربیتی مناسب در نوجوانان باشد.

    17- به نقش سازنده‌ی زن و مرد به طور مناسب و متناسب در برنامه توجّه شود.

    18- موضوعات و مطالب به یک محدوده‌ی جغرافیایی محدود نشود.

    19- در برنامه به دانش‌های بشری در تعامل با زبان و ادبیّات توجّه کافی شود.

    20- به تقویت و تعمیق حافظه‌ی سمعی و بصری توجّه کافی شود.

    21- برنامه باید زمینه‌ساز ابراز وجود و بیان احساس دانش‌آموزان باشد.

    22- موادّ برنامه باید با علایق، سلیقه‌ها و نیازهای دانش‌آموز هم‌سویی داشته باشد.

   23- عناصر و مؤلّفه‌‌های برنامه در عین بنیادین بودن، انعطاف‌پذیر باشد.

    24- از ادبیّات دیگر ملل در کنار ادبیّات فارسی استفاده شود. (راهنمای برنامه ، 1389)

رویکردهای حاکم بر برنامه‌ی درسی فارسی راهنمایی

 رویکرد عبارت است از جهت‌گیری اساسی نسبت به یاددهی و یادگیری و ابعاد گوناگون آن در حوزه‌ی برنامه‌‌ریزی درسی. بر این اساس در برنامه‌ی درسی فارسی راهنمایی رویکردها عبارت­­اند از:

1- رویکرد کلی

 بر اساس این رویکرد (روان‌شناسی گشتالت)، انسان هنگام برخورد با امور و پدیده‌ها ابتدا به کلّ آن‌ها توجّه می‌کند و پس از آن به اجزای سازنده‌ی کل می‌پردازد ؛ به همین جهت در برنامه‌های درسی و مراحلّ یاددهی – یادگیری نیز باید نخست اشکال و صورت‌های کل را به دانش‌آموزان یاد بدهیم، سپس با استفاده از شیوه‌ی تجزیه‌ی کل به عناصر سازنده، اجزای آن را معرّفی کنیم ؛ مثلاً به جای آن که دانش‌آموز شعری را بیت بیت حفظ کند، باید کل شعر را چند بار بخواند و پس از دریافت مفهوم و پیام کلی آن، شعر را حفظ کند. سپس شعر را از منظرهای مختلف دستوری، ادبی، نگارشی، املایی و معنایی بررسی و تحلّیل کند.

2- رویکرد فعّالیّت‌ محوری

 با توجّه به این که بخش قابل توجّهی از ماهیّت زبان و ادبیّات فارسی، مهارتی است و از طریق این مهارت‌ها به جنبه‌های درونی و برونی فرد پرداخته می‌شود، سعی شده است به طور متعادل در طرّاحی برنامه‌ی درسی فارسی راهنمایی به جنبه‌های مختلف دانش‌آموز دوره­ی راهنمایی توجّه کافی شود و متناسب با آن عناصر محتوا و فعّالیّت‌‌های یادگیری سازماندهی شود.

3- رویکرد تلفیقی

 از آن‌جا که درس زبان و ادبیّات فارسی ماهیّتاً تلفیقی و درهم تنیده است، کوشیده‌ایم برنامه‌ی درسی زبان و ادبیّات فارسی به نحوی تلفیق و ارائه شود که در نهایت توانایی‌های ذهنی، درک و فهم، تجزیه و تحلّیل، ترکیب و بازسازی، نقد و داوری، برقراری ارتباط با دیگران، ابراز وجود و بیان احساسات، افزایش قدرت خلّاقیّت و .... تقویت شود. این رویکرد در حوزه‌های زیر انعکاس خواهد داشت:

 1- تلفیق مهارت‌های زبانی

 2- تلفیق مهارت‌های ادبیّات فارسی

 3- تلفیق اطّلاعات و دانش‌های زبانی و ادبی

 4- تلفیق مفاهیم فرهنگی، اجتماعی، دینی و ملّی در محتوا

 5- تلفیق زبان و ادبیّات فارسی با سایر دروس.

4- رویکرد ساختاری

 زبان و ادبیّات ، نظامی از عناصر و مؤلّفه‌‌های مرتبط به هم است که برای رمزگردانی معانی به کار می‌رود. هدف از یاددهی و یادگیری، تسلّط پیدا کردن بر عناصر این نظام است که معمولاً در حوزه‌های آواشناسی، واحدهای دستوری و واژگانی قرار می‌گیرد. بر اساس این رویکرد، برنامه‌ی زبان و ادبیّات باید به گونه‌ای باشد که در نهایت دانش‌آموز نسبت به ساختارهای تشکیل‌دهنده‌ی زبانی و ادبی آگاهی پیدا کند و از طریق مهارت در شناخت جنبه‌های توصیفی زبان، به معانی موجود در آن پی ببرد.

5- رویکرد نقش‌گرایی

 در این رویکرد، زبان و ادبیّات وسیله و ابزاری برای بیان معانی است. به جای توجّه ویژه به عناصر زبانی، به بعد کاربردی و تولیدی زبان و ادبیّات تأکید می‌شود. از عناصر زبان و ادبیّات فقط در حدی سود جسته می‌شود که معنا و کاربرد زبان تسهیل یابد و محتوای برنامه بر اساس معنا سازماندهی شود. بر اساس این رویکرد صورت و ساخت ظاهری زبان اصل نیست بلکه نقش و معنای زبان مهّم است.

6- رویکرد ارتباطی

 در این رویکرد، زبان و ادبیّات وسیله‌ای برای فهم و روابط متقابل افراد و برقراری روابط اجتماعی بین افراد تلقّی می‌شود. هم چنین ، به جای توانش زبانی و ادبی به توانش ارتباطی اهمّیّت داده می‌شود. به درک مطلب بیش­تر از تولید زبان و ادبیّات تأکید می‌شود و در نتیجه ، امکان تماس دانش‌آموز با زبان و ادبیّات واقعی بیش­تر شده و امکان تعامل بین افراد و گروه‌ها افزایش می‌یابد. مهّم‌ترین نکته در این رویکرد این است که آموزه‌ها و ره یافت‌های این رویکرد به گونه‌ای است که هم رویکرد ساختاری و هم رویکرد نقش‌گرایی را در بر می گیرد . شاید بتوان رویکرد ارتباطی را به عنوان یک رویکرد کاملاً تلفیقی در حوزه‌ی زبان و ادبیّات تلقّی کرد که در این صورت از این طریق می‌توان به بسیاری از نیازهای موضوع درسی، دانش‌آموز و جامعه پاسخ داد. (برگرفته از راهنمای برنامه درسی فارسی، 1389)

برنامه درسی فارسی دوره ی ابتدایی در یک نگاه  

       زبان‌ فارسی‌ بنا بر اصل‌ پانزدهم‌ قانون‌ اساسی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ایران‌، زبان‌ رسمی‌ و کلید فهم‌ ذخایر ارزشمند علمی‌ و ادبی‌ تمدن‌ ایرانی‌-اسلامی‌ و از ارکان‌ هویت‌ ملی‌ و فرهنگی‌ ایرانیان‌ است‌. تجدیدنظر اصولی‌ در برنامه‌های‌ درسی‌ و بالا بردن‌ کیفیت‌ و کارآیی‌ آن‌ها یکی‌ از ضرورت‌های‌ مسلّم‌ نظام‌ آموزشی‌ است‌. به‌کارگیری‌ علمی‌ و عملی‌ اصول‌ و معیارهای‌ دانش‌ برنامه‌ریزی‌ درسی‌ در طراحی‌، اجرا و ارزش‌یابی‌، باعث‌ تعمیق‌ و توسعه‌ی‌ منطقی‌ محتوای‌ موردنظر می‌شود؛ درنتیجه‌، امکان‌ تحقّق‌ اهداف‌ را افزایش‌ می‌دهد و به‌ هم‌سو شدن‌ محتوا با نیازهای‌ دانش‌آموزان‌ و انتظارات‌ جامعه‌ می‌انجامد. به‌منظور تحقّق‌ نکات‌ یاد شده‌ و هم‌چنین‌ آموزش‌ و ترویج‌ و گسترش‌ این‌ زبان‌ و مهارت‌های‌ وابسته‌ به‌ آن‌، با توجّه‌ به‌ رویکردهای‌ نوین‌ آموزشی‌ و تغییرات‌ و تحوّلات‌ علوم‌ زبان‌شناسی‌ و زبان‌آموزی‌ و برنامه‌ریزی‌ درسی‌ و باتوجّه‌ به‌ نقد و بررسی‌های‌ به‌عمل‌ آمده‌ توسط‌ صاحب‌نظران‌ و معلّمان‌، ضرورت‌ بازنگری‌ و تجدیدنظر اصولی‌ در برنامه‌ی‌ زبان‌آموزی‌ بیش‌ از پیش‌ احساس‌ می‌شد. براساس‌ همین‌ ضرورت‌، در سال‌ 1374 شورای‌ برنامه‌ریزی‌ زبان‌آموزی‌ در دفتر برنامه‌ریزی‌ و تألیف‌ کتب‌ درسی‌ تشکیل‌ شد. این‌ شورا متشکّل‌ از متخصّصان‌ زبان‌آموزی‌، کارشناسان‌ زبان‌آموزی‌، برنامه‌ریزان‌ و معلّمان‌ ابتدایی‌ و متخصّصان‌ تعلیم‌ و تربیت‌ و روان‌شناسی‌ و ادبیّات‌ کودکان‌ و نوجوانان‌ بود. شورای‌ برنامه‌ریزی‌ زبان‌آموزی‌ در آغاز به‌ نیازسنجی‌ و بررسی‌ نظرات‌ موجود در تحقیقات‌، رساله‌های‌ دانشگاهی‌ و مکاتبات‌ آموزگاران‌ پرداخت‌ تا بر مبنای‌ آن‌ به‌ طراحی‌ و برنامه‌ریزی‌ بپردازد. از آن‌جا که‌ سابقه‌ی‌ برنامه‌ریزی‌ زبان‌آموزی‌ به‌ سال‌ 1348 برمی‌گردد و تا سال‌ 1374 هیچ‌گونه‌ اقدام‌ برنامه‌ریزی‌ صورت‌ نگرفته‌ بود، سعی‌ شده‌ است‌ مراحل‌ علمی‌ برنامه‌ریزی‌ درسی‌ در کلیه‌ی‌ اقدامات‌ و فعّالیّت‌های‌ شورا مورد ملاحظه‌ و مدّنظر باشد. این‌ شورا پس‌ از نشست‌های‌ مقدّماتی‌ و مشاوره‌ با جمعی‌ از متخصّصان‌ امر، طی‌ هشتاد جلسه‌ که‌ اسناد آن‌ در مرکز اسناد دفتر برنامه‌ریزی‌ موجود است‌، به‌ تهیه‌ و تنظیم‌ ابعاد مختلف‌ برنامه‌ی‌ درسی‌ پرداخت‌. به‌ موازات‌ شورا، سه‌ گروه‌ کاری پیرامون‌ خطّ معیار فارسی‌، رویکردها و شیوه‌های‌ آموزش‌ زبان‌ فارسی‌ و تعیین‌ واژگان‌ پایه‌ و تصویر در کتاب‌های‌ درسی‌ به‌ فعّالیّت‌ پرداختند که‌ نتایج‌ این‌ گروه‌های‌ کار در قالب‌ پروژه‌های‌ تحقیقی‌ در مرکز اسناد دفتر برنامه‌ریزی‌ و تألیف‌ نگه‌داری‌ می‌شود. به‌ دنبال‌ پایان‌ یافتن‌ جلسات‌ شورای‌ برنامه‌ریزی‌ و شروع‌ کار تألیف‌ و مقارن‌ با همایش‌ نقد و بررسی‌ کتاب‌های‌ درسی‌ ابتدایی‌ (تنکابن‌، تابستان‌ 1378) و با تأکیدات‌ عالمانه‌ی‌ ریاست‌ محترم‌ سازمان‌، کار تجدیدنظر در برنامه‌ی‌ درسی‌ مصوب‌ 1378 انجام‌ گرفت‌ و در نُه‌ بخش‌ تولید شد. این‌ راهنمای‌ برنامه‌، در سال‌ 1380 پس‌ از اعتباربخشی‌ و اعمال‌ تغییرات‌ لازم‌ و تصویب‌ شورای‌ برنامه‌ریزی‌ دفتر بازبینی شد . پس از اجرای سراسری برنامه و کتاب های درسی در دوره پنج ساله­ی ابتدایی و دریافت بازخوردهای نظری و پژوهشی و اعمال جهت­گیری­ها و خط­مشی­های دفتر برنامه­ریزی و تألیف کتاب های درسی 1385، بار دیگر ، این مجموعه مورد بازنگری قرار گرفته است .(راهنمای برنامه درسی فارسی ابتدایی, 1389)

توجه یکسان به مهارت های زبانی شفاهی وکتبی

یکی دیگراز ویژگی های برنامه ی درسی زبان آموزی بر خلاف گذشته ، توجه یکسان به هر چهار مهارت گوش دادن ، سخن گفتن ، خواندن و نوشتن است. پیش از این ، در کتابهای فارسی فقط به خواندن و نوشتن اهمیت داده می شد آن هم به شکل کاملا سنتی .یعنی زبان آموزی در روخوانی و رونویسی از درس،املای سنتی،انشای خارج ازکلاس خلاصه می شد . در حالی که در این برنامه ، نه تنها به تقویت مهارتهای ذهنی ودرک مطلب اهمیت داده شده ، بلکه به نمودهای عینی تفکر(چهار مهارت زبانی) به یک میزان توجه شده است .

 از طرف دیگر، می دانیم که انسان در هر مرحله از زندگی باید در گوش دادن و سخن گفتن ، مهارت کافی بدست آورد زیرا بدون تسلط بر این دو نمی توان انتظار داشت که دانش آموز در خواندن و نوشتن مهارت پیدا کند. علاوه بر این ، مهارت های گوش دادن و سخن گفتن در حکم دو مهارت شفاهی زبان ، کودک را برای ابراز وجود نزد دیگران و برقراری تفاهم و درک کلام دیگران آماده تر می سازد زیرا خواندن و نوشتن بیشتر جنبه انفرادی دارند و الزاماً موجب ارتباط رو در رو نیست.

اهمیت دادن به نگارش خلاق در کنار نگارش ساده

     یکی دیگر از نمودهای نوآوری در کتاب های فارسی ،جهت گیری ویژه نسبت به مهارت نوشتن پیشرفته یا نگارش وانشا است. درکتاب های قبلی انشا بیشتر به جمله سازی و نوشتن انشا در دفتر خلاصه می شد اما در کتاب هاب بخوانیم وبنویسیم ، برنامه خاصی برای تقویت نگارش وجود دارد.با توجه به این که کودکان در این سنین، تخیلات را دنیای واقعی می پندارند ودرنتیجه توانایی پرورش تخیل برایشان راحت تر است، سعی شده است ضمن اهمیت دادن به نگارش ساده مثل جمله سازی ،نامه نگاری و خاطره نویسی به نگارش خلاق نیزتشویق شوند. چنان که درتمرین های کتاب بنویسیم، تعداد متنوعی از فعالیت های خلاقانه نگارشی پیش بینی شده است. این امرنه تنها تفکر و خلاقیت را رشد می دهد، بلکه جرأت کودکان را برای تسلط در نوشتن نیز بالا می برد.دربرنامه جدید مهارت نگارش با سیری طبیعی وملایم براساس اصول زبان آموزی طراحی شده است. به نحوی که دانش آموزان درپایه اول قادر به نوشتن جمله های کوتاه می شوند.تمرین هایی مانندجمله سازی با تصویر،جمله سازی با کلمه،مرتب کردن جملات درهم ریخته،شرح تصویر،توصیف خیالی مثل« اگربه جای ... بودی چه می کردی؟» ، نوشتن خلاصه فیلم یا کارتون،نوشتن ادامه داستان،نوشتن قصه با چند کلمه ،مقایسه وطبقه بندی کردن،پیش بینی یک صفحه ازکتاب بنویسیم به انشا و ....

فعال سازی مهارت درست نویسی واحدهای زبانی(املا)

     دربرنامه درسی زبان آموزی دوره ابتدایی جهت گیری خاصی به درس املا وجود دارد.این درس درگذشته به عنوان یک درس غیرفعال تلقی می شد وبه همین دلیل معلم سعی داشت با گفتن دیکته از درس های کتاب فارسی ،املای کلمات واصطلاحات را تمرین وتقویت کند واملا فقط به املا ی تقریری واملای پای تابلو محدود می شد اما درکتاب های بخوانیم وبنویسیم برای فعال سازی املا راهکارهایی متنوع پیش بینی شده است ازقبیل:1- تمرین ها ی املایی مانند ساختن کلمه با حرف وهجا،تکمیل کلمه با حرف،نوشتن نام تصویر،پیداکردن کلمات تشدیددار،مرتب کردن کلمات به ترتیب حروف الفبا،ساختن کلمه با پیشوند و پسوند،رونویسی ازجملات وکلمات دارای حرف خاص،تکمیل جمله با انتخاب کلمه مناسب،نوشتن کلمات درجدول و...2- توصیه به معلمان جهت کاهش بعد آزمونی املا وافزودن بعد آموزشی به زنگ املا ، به این معنی که حداقل در هر ماه دریک زنگ املا معلم به آموزش نکات املایی می پردازد.3- با توجه به اینکه درکتاب بنویسیم تمرین هایی برای تقویت املا گنجانده شده است،به معلمان توصیه شده تا درکناراملای تقریری تعدادی تمرین املا یی نیزطرح کنند.4- ازآنجا که املا تمام کلمات کتاب های درسی را دربرمی گیرد،توصیه شده گاهی معلمان ازمتن ها،جملات وکلمات سایرکتاب های درسی نیزاملا بگویند. 4- معلمان تنها به زنگ املا اکنفا نکنند و درتمام جلسات زبان آموزی به تمرین املا بپردازند.

امکان سازی برای استفاده ازاستعدادها وتوانمندی های معلمان ودانش آموزان

برنامه درسی زبان آموزی با اتکا به اصل انعطاف پذیری ، به گونه ای طراحی شده است که پاسخگوی نیاز دانش آموزان مناطق گوناگون با گویش های خاص محلی باشد . تمرینهای کتابهای بخوانیم و بنویسیم به نحوی هستند که معلم و دانش آموز به طورقالبی عمل نمی کنند ، بلکه می توانند به ابتکار خود و به تناسب شرایط کلاس ، تمرینهای مشابهی را درکلاس و کتاب طرح کنند. انعطاف پذیری در روشهای تدریس نیز مشهود است ، به نحوی که معلم ملزم و مجبور به استفاده از روش خاصی نیست . ساختار درسها و فعالیت ها طوری است که می توان هم از طرح همیاری و مشارکتی و هم از طرح تدریس سنتی بهره گرفت. از دیگرنشانه های انعطاف پذیری برنامه درمحتوا، پیش بینی درس آزاد در کتاب فارسی است تا معلمان ، با توجه به هدفهای برنامه و شرایط محل زندگی دانش آموزان ، محتوایی مناسب تهیه و تدوین کنند.علاوه بر این درتمرین گوش کن وبگو پایه های دوم وسوم وتمرین درک ودریافت پایه های چهارم وپنجم جای خالی پیش بینی شده تا معلمان به همراه دانش آموزان خودشان پرسشی مناسب طرح نمایند.

پیش بینی فرصت مناسب برای تقویت مطالعه وکتاب خوانی  

برنامه مطالعه و کتاب خوانی طی سال ها ی گذشته به شکل های گوناگون ، گاه ازطریق امور تربیتی وگاه ازطریق مربیان ورزشی تقویت شده است.دربرنامه درسی زبان آموزی به طور مشخص فرصت هایی برای تقویت جدی این موضوع پیش بینی گردیده است. در بخش پایانی فعالیت های بسیاری از درس ها ی بخوانیم ،تمرینی برای کتاب خوانی درنظرگرفته شده است که معلم به طور رسمی به اجرای آن می پردازد.اومی تواند درپایان هفته ،کتاب قصه ای را که درآخرکتاب بخوانیم معرفی شده ،انتخاب کرده و درکلاس قرائت کند.درفهرست پایانی،مشخصات 55 کتاب داستان آمده است که معلم و دانش آموزان به انتخاب خود 22 کتاب را در 22 هفته می خوانند.علاوه براین برای ایجاد علاقه به مطالعه وتقویت کتاب خوانی درپایان هرفصل ازکتاب بخوانیم پایه های دوم تا پنجم متنی با عنوان روانخوانی قرار دارد که معلم آن را با شیوه های گوناگون قصه خوانی درکلاس اجرا می کند.