انواع ارزشیابی فارسی
1. ارزشیابی شفاهی (مستمر و پایانی): روخوانی متن، درک مطلب، خودارزیابی، دانش‌های زبانی و ادبی، فعالیت گروهی، حفظ شعر ، مطالعه و کتاب‌خوانی ، پژوهش، توانایی در بیان، پاسخ به فعالیتها و تمرین ها، شعرخوانی و روان خوانی.
2. ارزشیابی کتبی (مستمر و پایانی): واژه‌شناسی، فعالیت‌های املایی، فعالیت‌های نگارشی، جمله‌نویسی، نوشتن ساده، نوشتن خلاق (انشا)، بیان اطلاعات زبانی و ادبی، تشخیص نکته های دستوری.
ویژگی های ارزشیابی
1. پویا بودن: ارزشیابی جریانی است که پیوسته در کنار یادگیری به پیش می رود وآن را در مسیر رشد خود سامان و غنا می بخشد. در واقع ارزشیابی از جریان یاددهی ـ یادگیری جدا نیست . اگر زبان‌آموزان درک دقیقی از آنچه که می خواهند یاد بگیرند، داشته باشند و معلّم انتظارات آموزشی را صریح و شفاف بیان کند، آنان آگاهانه به انجام فعالیّت های یادگیری می پردازند و بهتر می توانند خود را ارزشیابی کنند.
2. بازخورد داشتن: بسیاری از صاحب نظران درباب این نکته اتّفاق نظر دارند که "بازخورد" عاملی مؤثّر و اثربخش در بهبود عملکرد یادگیرنده است. بازخورد در یادگیری فرد دو تأثیر عمده دارد: اوّل این که روند یادگیری زبان‌آموز را در جهت مطلوب سامان می دهد و دوم اینکه انگیزش یادگیری او را افزایش می دهد.
3. کیفی بودن: به منظور تا?مین ویژگی کیفی بودن ارزشیابی (به ویژه در ارزشیابی توصیفی) از ابزارهای متفاوتی مانند مشاهده، بررسی تکالیف و تحلیل آزمون‌ها بهره می‌گیرند و در گزارش پیشرفت تحصیلی از مقیاس رتبه‌ای به جای مقیاس عددی استفاده می‌کنند. این امر رقابت بین زبان آموزان را کاهش می‌دهد و حساسیت آن ها را در کسب نمره از بین می برد یا کمتر می کند .
4. عملکردی بودن: تحقیقات نشان می دهند که آزمون های چند گزینه ای نمی توانند مهارت‌های پیچیدة زبان را ارزشیابی کنند. برای درک و شناخت میزان مهارت‌های زبان آموزان به ارزشیابی عملکردی از طریق آزمون‌های عملی قابل اندازه‌گیری نیاز است. این ارزشیابی کمک می کند که معلّم پیوسته اهداف یادگیری را درحین فعالیّت های یادگیری زبان‌آموزان مشاهده کند و موقعیّت‌های لازم برای ارزشیابی عملکردی غیر رسمی زبان‌آموزان را فراهم آورد. حاصل ارزشیابی این فعالیّت‌ها در پوشة کار نگه‌داری می‌شود تا به عنوان منبع واقعی برای داوری دربارة وضعیت یادگیری زبان آموزان مورد استفاده قرار گیرد.
5. فرایندی بودن: این نوع ارزشیابی فرصتی را برای معلّم و زبان آموز فراهم میکند تا یادگیری فارسی را بهتر و مؤثّرتر مدیریت کنند. فعالیت‌های مستمر یادگیری به زبان آموز کمک میکند فرایندهای شناختی خود را بهتر بشناسد و بر آنها تسلّط یابد. معلّم نیز در حین فعالیّت ارزشیابی می تواند به میزان فراشناخت (تفکر دربارة تفکر) دانش‌آموز خود پی ببرد.
اصول ارزشیابی در برنامة درسی فارسی
1. تأکید بر ارزشیابی تکوینی و مرحله‌ای زبان آموزان فارسی؛
2. رعایت تنوّع در انتخاب ابزار جمع آوری اطلاعات؛ مانند پوشة کار، ثبت مشاهده، تکالیف درسی و آزمون‌های عملکردی؛
3. تأکید بر کاربرد تلفیق در ارزشیابی مهارت‌های زبانی زبان آموزان فارسی؛
4. تأکید بر متناسب بودن شیوة ارزشیابی با اهداف آموزشی و رویکرد برنامة درسی فارسی؛
5. ارزشیابی از فرایند آموزش و فعالیت‌های زبان آموزان فارسی.
|
روش‌های آغاز خواندن و نوشتن |
روش‌های خواندن ابتدایی |
روش‌های توسعة یادگیری زبان فارسی |
|
زبان شناختی |
دقیق خوانی |
بحث و گفت و گو، پرسش و پاسخ |
|
آوایی یا صوتی |
خواندن تجسمی |
ایفای نقش، قصه‌گویی و نمایش خلاق |
|
هجایی، یعنی ترکیب صامت‌ها با مصوت‌ها |
خواندن انتقادی |
تفکر استقرایی |
|
تصویرخوانی (تطبیق نوشتار با تصویر) |
خواندن التذاذی |
بدیعه‌پردازی |
|
|
خواندن بلند |
اکتشافی و حل مسئله |
|
|
خواندن بی‌صدا |
واحد کار (پروژه) |
|
|
خواندن سریع |
کارایی گروه |
|
|
|
تدریس اعضای گروه |
|
|
|
قضاوت عملکرد |
|
|
|
روشن‌سازی طرز تلقی |
اصول انتخاب روش‌های یاددهی ـ یادگیری در برنامة درسی فارسی
· تأکید بر فعّال بودن زبان آموزان در یادگیری زبان فارسی؛
· تأکید بر کارگروهی زبان آموزان در فرایند یاددهی- یادگیری فارسی؛
· توجّه به تفاوتهای فردی زبان آموزان در یادگیری زبان فارسی؛
· تأکید بر تلفیق فرآیند آموزش و ارزشیابی زبان فارسی؛
· تأکید بر ایجاد فضای نشاط آور در کلاس آموزش زبان فارسی؛
· تأکید بر تسلّط زبان آموزان در فرایند یادگیری- یاددهی زبان فارسی.
ساختار محتوای برنامة درسی زبان فارسی
الف) مفاهیم
مفاهیم و موضوعات آموزش برنامه در هفت گروه با این عنوان‌ها دسته‌بندی شده‌اند: دستوری، نگارشی، املایی، ادبی، شناختی، واژگان و چهره‌ها. در جدول 7 این مفاهیم به تفکیک چهار سطح آموزشی ارائه شده‌اند. همان گونه که پیش از این متذکر شدیم، برنامه دارای دو دورة ابتدایی و متوسطه و چهار سطح آموزشی است. پایه‌های اول و دوم در سطح ابتدایی 1، پایه‌های سوم و پنجم در سطح ابتدایی 2، پایه‌های ششم تا هشتم در سطح متوسطة 1 و پایه‌های نهم تا دوازدهم در سطح متوسطة 2 قرار گرفته‌اند.
ب) مهارت‌های زبانی
به منظور تسلط یافتن زبان‌آموزان در هفت مهارت زبانی اصلی این برنامه که عبارت‌اند از: گوش‌دادن، گفتن، خواندن، نوشتن، فکر کردن، عمل کردن، و نقد کردن، آنها را به اجزای خردتری تجزیه کرده‌ایم که حاصل آن به تفکیک چهار سطح آموزشی در جدول 8 مشاهده می‌شود.
ج) فعالیت و تمرین
انواع فعالیتها و تمرین‌های پیشنهادی برای برنامة درسی فارسی زیر شش عنوان عمومی برای فعالیتها و به تکفیک چهار سطح آموزشی در جدول 9 گنجانده شده‌اند. شایان توجه است که این مجموعه بسته نیست و معلم می‌تواند حسب نیاز به آن بیفزاید و یا فقط بر معدودی از آنها تمرکز کند. در ضمن، فعالیتها و تمرین‌های مزبور در قالب‌های ویژه‌ای متناسب با سن مخاطبان ارائه می‌شوند. برخی از این قالب‌ها عبارت‌اند از: ببین و بگو؛ گوش کن و بگو؛ بگردد و پیدا کن؛ بخوان و عمل کن؛ به دوستانت بگو؛ بخوان و بنویس؛ شعری بخوان؛ قصه‌ای بگو.
اهداف کلی برنامه درسی فارسی مدارس بین الملل
ین اهداف بر اساس پنج عنصر تفکر، باور،اخلاق، علم و عمل دسته‌بندی شده‌اند. ابتدا اهداف کلی برنامه و آن‌گاه اهداف دوره‌های تحصیلی به تفکیک چهار دوره: ابتدایی 1 (پایه‌های اول و دوم)، ابتدایی 2 (پایه‌های سوم تا پنجم)، متوسطة 1 (پایه‌های اول تا سوم دبیرستان) و متوسطة 2 (پایه‌های چهارم تا هفتم دبیرستان) تدوین شده است.( برای اظلاع بیشتر از جزئیات اهداف به راهنمای برنامه درسی فارسی مدارس بین الملل مراجعه شود.)
عنصر تفکر : مشاهده واحدهای زبانی فارسی، گردآوری اطلاعات از متون فارسی، تعمیم درک و دریافت از متون فارسی ، استدلال درباره شنیده ها و خوانده های فارسی، حدس زدن پاسخ سوالات فارسی، پیشبینی راه حل مسئله های فارسی، حل مسئله در به کارگیری فارسی، ارزیابی شنیده ها و خوانده‌های فارسی، بازسازی متون فارسی، باز آفرینی داستان‌های فارسی، آفرینش ادبی فارسی (شعر یا نثر)، تحلیل متون زبانی و ادبی فارسی، درک روابط بین واحدهای زبانی فارسی، مفهومسازی به فارسی، طبقهبندی مفاهیم و موضوعات در فارسی، تشخیص درستی کلمات در نوشتار و گفتار فارسی
عنصر باور : تقویت اعتقاد به خالق جهان هستی ، تعمیق باور به تأثیر متون زبانی و ادبی فارسی در احساسات و عواطف ، باور به نقش اندیشمندان و نامآوران ادبی ایران و جهان ، ایجاد علاقه به موضوعات تخیلی، علمی، هنری و ادبی فارسی ، ایجاد علاقه به مطالعه متون فارسی ، ایجاد علاقه و نگرش مثبت نسبت به زبان و خط فارسی ، تقویت علاقه به کارکردهای ارتباطی زبان فارسی ، ایمان به صلاحیتها و شایستگیهای خود در یادگیری زبان فارسی ، افزایش علاقه به برقراری ارتباط و تعامل صحیح با دیگران ، ایجاد علاقه به استفاده از مهارت های زبان فارسی در ایران
عنصر اخلاق : ارج نهادن به آداب و سنتهای فرهنگی و ارزشی ایران ، ارج‌نهادن به موضوعات و مفاهیم در زبان فارسی، اهمیت دادن به قابلیتها و تواناییهای خود در یادگیری فارسی ،احساس مسئولیت در قبال خود و دیگران در یادگیری زبان فارسی، رعایت آداب به کارگیری مهارت‌های زبان فارسی در برخورد با دیگران
عنصرعلم : آشنایی با انواع مهارت‌های نگارش فارسی ، آشنایی با چهره‌های نامدار زبان و ادبیات ایران ، آشنایی با روش‌های مطالعه و کتاب‌خوانی در حوزه زبان و ادبیات فارسی ، آشنایی با ساختار زبان فارسی معیار ، آشنایی با شیوههای پرورش ذوق و خلاقیت با مطالعه متون فارسی ، آشنایی با کارکردها و نقشهای زبان فارسی ، آشنایی با مهارت‌های زندگی از طریق متون فارسی ، آشنایی با فرهنگ و تمدن ایران ، آشنایی با نمونه های برجسته نظم و نثر فارسی ، آشنایی با آرایه‌های ادبی فارسی ، آشنایی با پدیده‌های جهان هستی با مطالعه متون فارسی
عنصر عمل : توانایی کاربرد انواع پارهمهارتهای نگارش فارسی ، خواندن آثار زبانی و ادبی فارسی ، بیان افکار و احساسات به زبان فارسی ، مطالعه متون فارسی درباره طبیعت و محیط اطراف ، گفتوگو با دیگران به زبان فارسی ، سخن گفتن در حضور جمع به زبان فارسی ، گوش دادن به سخنان دیگران ، کاربرد قواعد دستوری در گفتن و نوشتن به فارسی ، کاربرد زیباییهای ادبی در گفتار و نوشتار فارسی
اصل 1.لازم است برنامة درسی زبان و ادبیات فارسی مدارس بین‌الملل ایران مبتنی بر جنبه‌های کاربردی مهارت‌های زبانی، شامل گوش دادن، سخن‌گفتن ، نوشتن و خواندن باشد.
اصل 2. باید بین زبان فارسی و زبان مادری زبان‌آموز پل ارتباطی ایجاد و تا حد امکان بر مشترکات زبانی و فرهنگی تا?کید شود.
اصل 3. برنامة درسی فارسی باید موجبات ارتقای مهارت‌های زندگی را فراهم کند.
اصل 4. باید نیازهای زبانی دانش آموزان مدارس بین الملل در تمام دوره های تحصیلی مد نظر باشند.
اصل5. برنامة درسی فارسی باید توانایی اندیشیدن و تفکر خلاق را در زبان‌آموزان تقویت کند.
اصل 6. برنامة درسی فارسی باید زبان‌آموزان را به مطالعة متون فارسی ترغیب کند.
اصل 7. در تدوین برنامة درسی فارسی باید از دستاوردهای پژوهشی حوزه‌های آموزش زبان و ادبیات، زبان‌شناسی و روان‌شناسی استفاده شود.
اصل 8. برای آموزش زبان فارسی باید از ادبیات به صورت ساده سازی شده استفاده شود.
اصل 9. در برنامة درسی فارسی سیر آموزش باید از ساده به پیشرفته باشد.
اصل 10. در برنامة درسی فارسی، آموزش نکات زبانی، ادبی، فرهنگی، و ارزشی باید به شیوة غیرمستقیم باشد.(برای آگاهی از بقیه اصول به سند راهنمای برنامه درسی فارسی مدارس بین الملل مراجعه شود.)
براساس نتایج به دست آمده از نیاز سنجی و بررسی های انجام شده در زمینه اسناد بالا دستی ، رویکرد غالب بر برنامه درسی زبان و ادب فارسی مدارس بین الملل ، رویکرد اجتماعی از نوع انتقال فرهنگی است. به این معنی که برنامة درسی مزبور می‌کوشد در قالب بیان روابط اجتماعی، همراه با آموزش زبان فارسی، فرهنگ ایران اسلامی را به زبان‌آموزان انتقال دهد. البته در هر یک از مراحل طراحی و اجرای برنامه رویکرد های مناسب دیگری اتخاذ شده‌اند که همگی از رویکرد اصلی برنامه پیروی می کنند. این رویکردهای فرعی برنامة درسی فارسی عبارت‌اند از: ادامه مطلب...
برنامه درسی فارسی مدارس بین الملل ایران
زبان فارسی بنا بر اصل پانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی‌ایران، زبان رسمی و کلید فهم ذخایر ارزشمند علمی و ادبی تمدن ایرانی- اسلامی و از ارکان هویت ملی و فرهنگی ایرانیان است. بالا بردن کیفیت و کارایی برنامه‌های درسی‌یکی از ضرورت‌های مسلّم نظام آموزشی است. به کارگیری علمی و عملی اصول و معیارهای دانش برنامه‌ریزی درسی در طراحی، اجرا و ارزشیابی، باعث تعمیق و توسعة منطقی محتوای مورد نظر می‌شود. درنتیجه، امکان تحقّق اهداف را افزایش می‌دهد و به هم‌سو شدن محتوا با نیازهای دانش‌آموزان و انتظارات جامعه می‌انجامد.
زبان فارسی نماد هویت ملّی و فرهنگی ماست و ادبیّات فارسی آینة فرهنگ و اندیشه ایران از گذشته تاکنون بوده است. زبان فارسی غیرفارسی زبانان را با هویّت و فرهنگ ایرانی ـ اسلامی پیوند می دهد و محتوای ادبیّات فارسی به تربیت معنوی، تلطیف روح و احساسات، و انتقال فضایل الهی و انسانی کمک میکند. ولی با توجه به اسناد و مدارک موجود، متا?سفانه در هیچ یک از دوره های تحصیلی مدارس بین الملل جمهوری اسلامی ایران، برای آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان، برنامة درسی مدونی تهیه نشده بود. در برنامة درسی فارسی مدارس بین‌الملل جمهوری اسلامی ایران سعی شده، ادبیّات فارسی در هیئت متن‌های درسی زیبا و رسا ، اشعار، حکایات و داستان‌هایی از متون کلاسیک و نو ایران و جهان سامان داده شود. مقوله‌های زبانی نیز در قالب آموزه‌های دستوری و نگارشی تدوین یافته‌اند. برنامه درسی فارسی مدارس بین الملل جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین برنامه‌های درسی است که می تواند فرهنگ و ادبیات ایران را به دانش آموزان غیر فارسی زبان معرفی کند. این برنامه ظرفیت و قابلیت آن را دارد که ذهن و زبان فارسی‌آموز را با ساختاری جدید و با رویکردی نوین شکل دهد.
